Diversiteit en maatwerk komen niet standaard voor in ploegendiensten. In veel productiebedrijven werken mensen in vaste ploegendiensten, waarbij per week 80, 120, 144 of 168 uur productietijd is verdeeld over respectievelijk twee, drie, vier of vijf ploegen. Normaal gesproken is de planning vrij eenvoudig, omdat je uit gaat van gelijkmatige werklast en de reservecapaciteit in de ploeg zet. Daardoor is bij normale omstandigheden altijd genoeg personeel beschikbaar om de verschillende taken in het productieproces uit te voeren.
Toch zien we dat dit systeem niet overal goed past bij de behoeften van het bedrijf en de medewerkers:
- Overdag, wanneer het management en de technische dienst aanwezig zijn, hebben de ploegen het drukker dan ’s avonds, ‘s nachts en in het weekend.
- Soms is er een hogere werkdruk in de ploegen vanwege specifieke productie eisen, projecten, (groot) onderhoud of logistiek. Op andere momenten is er juist minder werk te doen. Het vaste rooster past niet altijd bij deze schommelingen.
- Sommige medewerkers zijn vaker afwezig vanwege speciale regelingen, zoals ouderenbeleid of de mogelijkheid om via een 80-90-100 regeling minder te werken met behoud van (een deel van) de pensioenopbouw en salaris. Hierdoor ontstaan gaten in de bezetting.
- Jongere medewerkers willen vaak deeltijdcontracten hebben om meer tijd te hebben voor hun privéleven of ouderschap. Fulltimers kiezen ook soms om tijdelijk in deeltijd te werken voor ouderschap.
- Medewerkers met co-ouderschap moeten vaak om het weekend vrij zijn, wat niet goed past bij het ritme van het ploegendienstrooster.
Het zou enorm voordelig zijn als operations management en HR in de productie-industrie begrijpen dat diversiteit onder medewerkers kansen biedt voor flexibele roosters. Op die manier kunnen werktijden beter aansluiten bij de productiebehoeften en de voorkeuren van medewerkers.
We moeten echter niet te hoge verwachtingen hebben op korte termijn. Sommige medewerkers zullen tegenwerken, omdat ze denken dat “we dan altijd druk zijn, en nooit meer een rustig moment in de ploeg hebben” en dat ze hun toeslagen deels verliezen als er bijvoorbeeld minder diensten in het weekend nodig zijn. Dit soort zorgen komen vaak naar voren, zelfs bij Meeroosteren/zelfroosteren experimenten waar medewerkerszeggenschap over werktijden wordt vergroot.
Flexibele roosters zullen nooit perfect zijn, omdat medewerkers en de omstandigheden voortdurend veranderen. Ieder leven is dynamisch en thuissituaties blijven nooit hetzelfde, kinderen worden geboren en groeien op, en ouderen vragen om mantelzorg. Bovendien is er invloed van bredere maatschappelijk factoren zoals de arbeidsmarkt, veranderingen in het werkproces, de vraag van de markt en de capaciteit van toeleveranciers.
Hoewel het ingewikkeld is, is het belangrijk om geleidelijk aan flexibiliteit in ploegendiensten te introduceren. Wachten tot het absoluut noodzakelijk is, kan leiden tot onevenwichtige situaties. Als we mensen blijven dwingen om in een strikt rooster te werken, kan dat ervoor zorgen dat ze elders werk zoeken waar de werktijden beter passen bij hun behoeften. De beste medewerkers gaan hierbij meestal voorop.
Flexibiliteit in ploegendiensten biedt kansen om beter aan te sluiten bij de behoeften van medewerkers en helpt bij het aantrekken en behouden van waardevol personeel.
