Wintertijd of nachtarbeid

Nogal wat mensen horen mopperen afgelopen week; zij worstelen met de overgang van zomertijd- naar wintertijd. Hun slaap de hele week ontregeld, moeite hun ritme te hervinden, last van vroeg donker. En de overgang van winter- naar zomertijd is nog erger, want dan slapen zij ook nog eens een uur korter.

Normaal gesproken zijn degenen die last hebben van de wisseling na 2021 van dit ongemak verlost. Het Europese parlement is akkoord gegaan met het voorstel om niet meer aan het begin en het einde van de donkere maanden de klok te verzetten. De nationale bestuurders binnen de Europese Unie moeten dan kiezen voor óf altijd wintertijd, óf altijd zomertijd. Iedere uitkomst heeft een schaduwzijde: altijd wintertijd betekent dat het in het zomerhalfjaar héél vroeg, rond 4 uur licht wordt, en ook vroeg donker; altijd zomertijd betekent dat het in de winter pas na de ochtendspits licht wordt.

Een aantal onderzoekers en adviseurs in het domein van vitaliteit en slaap hebben zich danig geroerd in de discussie over zomer en wintertijd. Hoe de kwaliteit van hun argumenten ook is geweest, de zomer-/wintertijd-discussie is vanuit oogpunt van vitaliteit en slaap een non-issue vergeleken met de ritmeverstoringen die werknemers in onregelmatige en ploegendienst ondergaan: meerdere keren per maand verschuiven zij niet een uurtje, maar gaat hun ritme volledig op zijn kop. Alsof zij naar de andere kant van de wereld vliegen en met een daverende jetlag hun werkprestaties moeten leveren. Het gaat om zo’n 1,3 miljoen werknemers, ongeveer 16% van de beroepsbevolking, die regelmatig ’s nachts werken. Vast niet allemaal de hele nacht, en ook niet allemaal heel veel nachten, maar de omkering is er, en daarbij vergeleken stelt de zomertijd-verschuiving weinig voor.

Werken in en langs de randen van de nacht verstoort allerlei hormoonritmen. Bij onzorgvuldig opgestelde roosters kan die verstoring van het dag/nachtritme toenemen en langs die weg veroorzaakt nachtarbeid gezondheidsrisico’s: slaapklachten en vermoeidheid, spijsverteringsklachten, verhoogde bloeddruk, hart- en vaatziekten, diabetes type II, en mogelijk een verhoogd risico op borstkanker. Ook de verminderde alertheid tijdens of na de nachtdienst kan tot risico’s leiden.

Daarnaast ontregelt werken in de avond, nacht en het weekend het sociale en privéleven: “het is altijd lachen als je niet naar de verjaardag van je schoonmoeder hoeft, maar je mist ook die van je kinderen”. Deelname aan teamsporten is vrijwel uitgesloten. Het sociale ongemak wordt afgekocht met de onregelmatigheidstoeslag, maar het geld verandert niets aan de vermoeidheid of gezondheidsrisico’s.

Er worden hulpmiddelen aangeboden die gericht zijn op de effecten van het werken in de nacht: lichtsystemen, of brillen met gekleurde glazen. Syntro staat voor het standpunt dat je het beste de risico’s kunt beperken door het bij de bron aan te pakken: ergonomisch verantwoord roosteren betekent dat binnen de bedrijfsvoeringsrandvoorwaarden roosters worden ontwikkeld die de dag/nachtritmiek zo min mogelijk verstoren, en die de mogelijkheid bieden om het normale dag/nachtritme zo snel mogelijk te hervinden. Tijdcompensatie is een onderdeel van het planproces. Daarnaast kan er zelfs capaciteitswinst met duurzamere roosters geboekt worden.

Ondersteunend aan een zorgvuldige planning is op duurzame inzetbaarheid gericht gedrag/leefstijl van werknemers in onregelmatige en ploegendienst; dat gaat over slapen, eten/drinken en bewegen.

Duurzamer werken?
Duurzame roosters, duurzame compensatie en duurzaam gedrag zijn belangrijke bouwstenen voor vitaliteit en duurzame inzetbaarheid in wisseldienst. Hierin valt meer te winnen dan in brede discussies over zomer- en wintertijd. Wij vertellen u er graag meer over!