Vierploegenroosters roepen bij veel mensen een negatieve associatie op. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat tot enkele tientallen jaren geleden de vierploegendienst het standaardsysteem was voor de volcontinu: zeven dagen per week 24 uur per dag dekken met vier ploegen. Dat hield in dat de continuwerkers een situatie kenden waarbij zij volgens rooster 42 uur per week werkten. Het verschil met het arbeidscontract werd gecompenseerd door middel van extra vrije dagen. Heel vaak kende het systeem reeksen van zeven nachtdiensten, zeven middagdiensten en zeven ochtenddiensten, met daartussen steeds een weekend van 2 à 3 dagen.

  Ma Di Wo Do Vr Za Zo
1 M M M M M M M
2 O O O O O
3 O O N N N
4 N N N N

O = 07-15            M = 15-23           N = 23 -07

Gezond roosteren

Eigenlijk ontbrak in dit rooster zo ongeveer alles wat we ooit hebben geleerd over gezond roosteren. Bij ergonomisch verantwoorde roosters zoeken we mogelijkheden om voorwaarts te draaien (van O à M à N) Verder willen we maar een beperkt aantal diensten van dezelfde soort aaneen (snel roteren) en we proberen de arbeidsduur een beetje te drukken. Zo beperken we de verstoring van de dag/nachtritmiek en vergroten we de herstelmogelijkheden. Geen wonder dat de vijfploegendienst, toen daar eenmaal afspraken over werden gemaakt, snel aan populariteit won.
Het volcontinurooster dat bekend staat als 2-2-2-rooster is opgebouwd uit reeksen OO-MM-NN gevolgd door vier vrije dagen. Dit systeem roteert snel en voorwaarts en heeft een arbeidsduur van 33,6 uur per week gemiddeld. Het heeft eigenlijk alles wat we weten over gezond roosteren. Niet verrassend dus dat de vierploegendienst in een kwaad daglicht staat. Achteraf vinden we het logisch dat de vierploegendienst is vervangen door de vijfploegendienst.

Duurzame inzetbaarheid in ploegendienst

De drieploegendienst heeft vergelijkbare kenmerken als de “oude” vierploegen-volcontinu: vijf nachtdiensten, vijf middagdiensten en vijf ochtenddiensten op doordeweekse dagen, gevolgd door een vrij weekend van twee dagen: traag en achterwaarts roterend, met een arbeidsduur van 40 uur volgens rooster. Ook hier wordt het verschil met het arbeidscontract (meestal 36 uur per week) gecompenseerd met extra vrije dagen (ADV-dagen). Regelmatig wordt in drieploegen-organisaties overgewerkt op zaterdag. Er blijft dan weinig weekend over. Deze situatie is slecht te combineren met duurzame inzetbaarheid in ploegendienst. Vergrijzing en een verhoging van de AOW-leeftijd verhogen de risico’s.

Vierploegendienst als duurzaam alternatief

De moderne vierploegendienstroosters zijn geen roosters voor continudienst: het zijn semicontinu-roosters, waarin wordt gewerkt van maandag tot en met zaterdag. De varianten zijn snel en voorwaarts roterend, met een gemiddelde arbeidsduur van 36 uur per week. Er is er zelfs een met een 2-2-2-structuur.

  Ma Di Wo Do Vr Za Zo
1 O O M M N N
2 O O M M
3 N N O O
4 M M N N

O = 07-15            M = 15-23           N = 23 -07

Ook dit rooster bevat eigenlijk alles wat wij weten over gezond roosteren. Het wordt tijd om het ouderwetse drieploegenrooster in te wisselen voor een moderne vierploegendienst. Op www.ploegenroosters.nl worden meer varianten getoond.